KÜRESEL İYOT EKSİKLİĞİ BOZUKLUKLARINI ÖNLEME GÜNÜ – 21 EKİM
Toplum Sağlığımız İçin İyotlu Tuzu Unutmayalım!
Her yıl 21 Ekim, dünya genelinde ‘Küresel İyot Eksikliği Bozukluklarını Önleme Günü’ olarak kutlanmaktadır. Bu günün amacı, toplumda iyotun sağlık açısından önemine dikkat çekmek ve iyot eksikliğine bağlı hastalıkların önlenmesine katkıda bulunmaktır.
İyot Nedir ve Neden Gereklidir?
İyot, tiroid bezinin çalışması için gerekli temel bir mikrobesindir. Tiroid bezi iyotu kullanarak tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) hormonlarını üretir. Bu hormonlar, özellikle fetal dönemde ve erken çocuklukta beyin gelişimi için gereklidir.
İyot Eksikliği Hangi Sorunlara Yol Açar?
Yetersiz iyot alımı sonucunda; guatr (tiroid bezinin büyümesi), zeka geriliği ve öğrenme güçlüğü, gebelikte düşük, ölü doğum ve gelişme geriliği, çocuklarda büyüme ve beyin gelişiminde kalıcı hasarlar oluşabilir.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünyada yaklaşık 2 milyar kişi yeterli iyot alımı sağlayamamaktadır. Özellikle dağlık bölgelerde ve iyot bakımından fakir topraklarda yetişen ürünlerin tüketildiği alanlarda risk daha yüksektir. UNICEF raporuna göre, 2024 itibarıyla dünya genelinde evlerin %89’unda iyotlu tuz kullanımı sağlanmış, ancak bazı ülkelerde iyot stabilitesinin korunamaması veya alternatif tuz kullanımı nedeniyle eksiklik tekrar gündeme gelmiştir.
Türkiye’de, 1990’lı yıllarda iyot eksikliği açısından orta derecede endemik bölge olarak tanımlanmıştır. 1998 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından “Ulusal Tuzun İyotlanması Programı” yürürlüğe girmiştir. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA, 2018) sonuçlarına göre hane düzeyinde iyotlu tuz kullanımı oranı %94’e ulaşmıştır. Bununla birlikte, son yıllarda doğal kaya tuzu veya 'organik tuz' eğilimleri nedeniyle bazı bölgelerde iyot yetersizliği yeniden görülmeye başlanmıştır. Özellikle kırsal alanlarda ve gebelik döneminde yetersiz iyot alımı vakaları bildirilmektedir.
Risk Grupları
• Gebeler ve emziren anneler: İyot ihtiyacı %50 oranında artar.
• Bebek ve çocuklar: Büyüme ve beyin gelişimi için yeterli iyot alımı önemlidir.
• Vejetaryen veya vegan bireyler: İyotlu gıdaların sınırlı tüketimi nedeniyle risk altındadır.
Sağlıklı Bir Toplum İçin Neler Yapabiliriz?
• Sadece iyotlu tuz kullanılmalıdır. Ambalaj üzerinde ‘iyotlu’ ibaresi mutlaka kontrol edilmelidir.
• İyotlu tuz; ışıktan ve nemden uzak, kapalı kaplarda saklanmalıdır.
• Yemek piştikten sonra iyotlu tuz eklenmelidir.
• Hamile ve emziren kadınlar, iyot ihtiyacının arttığı bu dönemde düzenli iyot lumina özellikle dikkat etmelidir.
• Sağlık çalışanları, topluma iyotun önemini anlatmada ve farkındalık yaratmada önemli rol oynamaktadır.
Unutmayalım!
İyot eksikliği önlenebilir, ancak tedavi edilmediğinde geri dönüşü olmayan sonuçlara yol açan bir sorundur. Küçük bir önlem, büyük bir fark yaratır.
Sağlıklı bir gelecek için hep birlikte iyotlu tuz kullanalım![A1]
Diyetisyen Mucize ARIKAN AKGÜN