24 MART 2024 DÜNYA TÜBERKÜLOZ GÜNÜ
Verem/ tüberküloz, insanlık tarihinin en eski hastalıklarından biridir. İnsanlık tarihi boyunca zaman zaman salgınlara yol açan, ölümcül seyreden, Hipokrat’ın “phytisis” (erime/tükenme) olarak tanımladığı bu hastalığın nedeninin bir mikrop olduğunu Robert Koch, 24 Mart 1882’de göstermiştir. Böylece hastalığın tanı ve tedavisinin önü açılmış, 1940’lı yıllarda tüberküloz mikrobunu öldüren ilk ilaçlar bulunmuştur.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün önerisi ile, 1996 yılından beri 24 Mart tarihi ‘ Dünya Tüberküloz Günü’ ilan edilmiştir. Bu tarihte yapılacak etkinliklerle hastalık için farkındalık yaratmak amaçlanmıştır. Dünya nüfusunun üçte biri tüberküloz basili ile enfektedir. Basil ile enfekte her on kişiden birinde aktif hastalık gelişmektedir. Yayma pozitif akciğer tüberküloz hastası, tedavi edilmediği taktirde 10 yıl içinde %70 oranında hastalık nedeniyle ölür. Aynı zamanda tedavi edilmemiş her olgu halk sağlığı için bir tehdit olmaya devam eder. Tüm bu nedenlerden dolayı hasta kişilerin etkin tedavi edilmesi, enfekte popülasyonun tarama testleri ile ortaya çıkartılıp koruyucu tedaviye alınması önem kazanmaktadır.
Tanı ve tedavideki tüm gelişmelere rağmen, Tüberküloz günümüzde hala en çok öldüren enfeksiyon hastalıklarından birisidir. Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından dünyada, 2022 yılında 10.6 milyon yeni verem hastası olduğu, 1.3 milyon insanın bu hastalık sebebiyle hayatını kaybettiği bildirilmiştir. Ülkemizi etkileyen kitlesel göçler, COVID-19 Pandemisi ve son olarak, yaşanan Kahramanmaraş Depremi yıllar boyunca başarıyla yürütülen tüberkülozla mücadele programımızı daha da önemli hale getirmiştir. Bakanlığımızın kararlığı ve ilgili kurum kuruluşların destekleri ile yürütülen çalışmalar neticesinde 2005 yılında yüz binde 29.4 olan hastalık insidansı 2021 yılı itibariyle yüz binde 10.7’ye düşürülürmüştür.
Ülkemizde tüberkülozla ilgili tanı ve tedavi hizmetlerinin ücretsiz olması, tüberküloz hastalarının ilaçlarının Bakanlığımız tarafından temin edilerek ücretsiz olarak hastalara ve temaslılarına ulaştırılması, Doğrudan Gözetimli Tedavi (DGT) uygulaması ile hastalarımıza destek olunması, tedavi süresince işgücü kaybına uğrayan ve sosyal güçlükler yaşayan hastalarımıza aylık nakdi sosyal yardım verilmesi bunun en önemli güvencesidir.
Tüberküloz hastaları bulaştırıcı oldukları dönemde
• Maske takmalı,
• Öksürürken veya hapşırırken ağzını mutlaka peçeteyle veya dirseğinin iç kısmıyla kapatmalı,
• Bulundukları ortamı sık sık havalandırmalıdır.
Tüberküloz tedavisinde en önemli adım ilaçların doğru kullanımıdır. Hekimin reçete ettiği ilaçların uygun ve düzenli kullanımı, başarılı bir tedavi süreci için hayati bir rol oynar.
Diğer bir problem ise ilaçlara dirençli tüberkülozdur. Dünyada tahmini 480.000 çok dirençli tüberküloz hastası vardır, bu sayı ülkemizde 304 olarak tahmin edilmektedir ve 238’i tedavi altındadır. Direnç oranının yüksek olduğu yerlerden ülkemize gelen hastalar da diğer bir tehdit unsurudur. Günümüzde kullanılan ileri teknolojili testler sayesinde tüberküloz tanısını ve direnç testlerini saatler-günler içinde elde edilebilmektedir. Ülkemizde pek çok merkezde bu tetkikler yapılabilmektedir.
Dünya Sağlık Teşkilatı, 2024 yılı Dünya Tüberküloz Günü temasını “Evet, Tüberkülozu Bitirebiliriz” olarak belirlemiş; bölgesel çatışmalar, diğer krizler ve sosyoekonomik problemlerle birleşen pandeminin tüberküloz ile mücadele yakalanan ilerlemeyi tersine çevirdiğine değinmiş; 2023 yılını milat olarak belirlemiş ve dünyaya, veremi durdurmak, kaybedilen zamanı ve ilerlemeyi yeniden kazanabilmek için küresel olarak harekete geçmeyi tavsiye etmiştir.
Kişinin ve toplumun tüberküloz hastalığından korunmasındaki en önemli faktör, hastalığın erken tanısının konulması ve en kısa sürede etkili tedavisinin yapılmasıdır. Bu nedenle 2-3 haftadan uzun süren öksürük, ateş, gece terlemesi, iştahsızlık, kilo kaybı gibi şikayetleri olanların tüberküloz açısından tetkik edilmesi için verem savaş dispanserilerine ya da bir başka sağlık kuruluşuna müracaat etmesi gerekmektedir.
Göğüs Hastalıkları Kliniği
Prof. Dr. Muzaffer Onur TuranPuhkjljkrMuzaffer Onu
PgfhfhMuzaffer Onur Tur